Nowe trendy w diagnozie specyficznych zaburzeń uczenia się

Kilka dni temu (25-26 listopada) w Warszawie odbyła się dwudniowa konferencja Nowe trendy w diagnozie specyficznych zaburzeń uczenia się, której organizatorem był Instytut Badań Edukacyjnych. Organizatorzy chcieli zapoznać polskich specjalistów z nowym podejściem do diagnozy dwóch zaburzeń uczenia się: dysleksją rozwojową, czyli zaburzeniami związanymi z nauką czytania i pisania, oraz SLI (Specific Language Impairment), które dotyczy języka mówionego i dotychczas nie było szerzej znane w Polsce.

Konferencję uświetnili goście zagraniczni: profesor James Law, badacz rozwoju dziecięcego języka mówionego i specjalista w dziedzinie trudności w opanowywaniu języka ojczystego (Wydział Logopedii, Uniwersytet w Newcastle), oraz profesor Angela Fawcett, znana specjalistka w dziedzinie dysleksji, prezentująca interdyscyplinarne podejście do zagadnienia (Wydział Psychologii, Uniwersytet w Swansea). Pierwszy ze wspomnianych prelegentów zaprezentował wyniki badań dotyczące ciągłości i braku ciągłości w rozwoju językowym w okresie dzieciństwa. Podkreślał rolę badań naukowych w planowaniu interwencji, dowodząc, że nie można dobrze zaplanować działań praktycznych bez zrozumienia zmian rozwojowych. Z kolei prof. Fawcett mówiła o skuteczności wczesnych badań przesiewowych oraz interwencji wśród dzieci z ryzykiem dysleksji. Podkreślała rolę ciągłego monitorowania i wczesnej interwencji,  zanim dziecko dozna niepowodzenia w szkole.

Na konferencji zaprezentowano nowe narzędzia diagnostyczne przygotowane w ostatnich latach przez Zespół Specyficznych Zaburzeń Uczenia IBE i normalizowane na reprezentatywnej próbie dzieci polskich. Nad testami do diagnozy zaburzenia językowego pracowała prof. Magdalena Smoczyńska z zespołem. Przygotowany przez nich Test Rozwoju Językowego jest pierwszym profesjonalnym testem umożliwiającym diagnozę SLI u dzieci w wieku od 4 do 8 lat. Służy do oceny mowy czynnej i biernej. Zawiera siedem podskal do pomiaru wiedzy leksykalnej, gramatycznej oraz dyskursywnej, zatem uzyskany w diagnozie profil językowy dziecka pozwala ukierunkować terapię indywidualnie, w zależności od rodzaju i natężenia występujących deficytów.

Baterie testów do diagnozy ryzyka dysleksji opracowała i prezentowała prof. Grażyna Krasowicz-Kupis wraz z zespołem. Obejmują one nowoczesne testy do oceny czytania i pisania oraz funkcji fonologicznych u dzieci na etapie rocznego przygotowania przedszkolnego i klasy pierwszej. Oceniają umiejętności leżące u podstaw czytania i pisania, a także wczesne próby w tym zakresie, co pozwala wyławiać dzieci zagrożone ryzykiem dysleksji i odpowiednio ukierunkować z nimi pracę. Miałam swój udział w pracach tego zespołu, przy powstawaniu narzędzi do oceny wczesnych umiejętności pisania. W Polsce dotychczas nie badano tych umiejętności u tak małych dzieci. Badania prowadzone za granicą oraz polskie badania pilotażowe i normalizacyjne w tym zakresie dowodzą, że warto to robić.  Diagnoza wczesnych umiejętności pisania pozwala na wychwytywanie wszelkich nieprawidłowości i wczesną interwencję, a sposób pisania małych dzieci – obok znajomości liter i świadomości fonologicznej – ma dużą wartość prognostyczną dotyczącą późniejszych umiejętności w zakresie czytania i pisania. Zapiski małych dzieci pozwalają wnioskować na temat dziecięcych konceptualizacji dotyczących języka pisanego i jego relacji w stosunku do języka mówionego, a także obrazują proces narastania świadomości językowej i ortograficznej.

Zachęcam Państwa do odwiedzenia strony konferencji, na której w zakładce „Materiały” http://www.dysleksja.sli.ibe.edu.pl/index.php/materialy znajdują się prezentacje wszystkich prelegentów, a także materiały informacyjne na temat dysleksji i SLI opracowane przez zespoły IBE oraz Katalog metod diagnozy rozwoju poznawczego  dziecka na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej opracowany przez G. Krasowicz-Kupis, K. Wiejak i K. Gruszczyńską. Wszystkie są dostępne za darmo.