Odraczanie obowiązku szkolnego

 W komentarzu do mojego wpisu pod hasłem „Tresura sześciolatka” jedna z czytelniczek (pani Monika) napisała:

 „Jestem mamą dwójki dzieci w szkole podstawowej. Moje dzieci są bardzo "żywe", nie szkodzi, że z nauką sobie dobrze radzą, problem sześciolatków to także rozwój emocjonalny, opanowanie swojej ruchliwości. Pani mojego syna stwierdziła, że jest "rozpuszczony" mimo, że wcześniej sugerowałam, że jest nadruchliwy i potrzebuje dodatkowych zajęć, córka dopiero w drugiej klasie zaakceptowała siedzenie w ławce i "umożliwiła" innym wypowiadanie się. Kryterium rozwoju intelektualnego nie powinno być czynnikiem decydującym o pójściu do szkoły. Ze względu na różny rozwój (lub niedorozwój) emocjonalny i społeczny sześcioletnie dzieci powinny być odraczane od obowiązku szkolnego. Dajmy czas dorosnąć dzieciom do szkoły nawet wtedy, gdy znają literki i cyferki. Te, które mają predyspozycje, mogą iść do szkoły wcześniej”.

Pani Moniko – zgadzamy się że kryterium rozwoju intelektualnego nie powinno być czynnikiem decydującym o pójściu do szkoły. Ale kryteriu rozwoju emocjonalnego i społecznego też nie! Powiem wprost: jedynym kryterium decydującym o pójściu do szkoły powinien być wiek dziecka; odraczanie obowiązku szkolnego jest praktyką szkodliwą.

Dlaczego tak twierdzę? Osobiście  nie mam tu żadnych doświadczeń ale tak sugerują wyniki badań. Ale za nim o nich wspomnę rozważmy teoretycznie możliwe zyski i straty odraczania. Dziecko odroczone jest biologicznie starsze a więc, kiedy już pójdzie do szkoły średnio rzecz biorąc nieco większe i fizycznie sprawniejsze. To rzeczywiście może przynieść pewne korzyści, przynajmniej na początku, np. łatwiej się wtedy obronić przed agresją rówieśników. I faktycznie istnieją pewne dowody, że osoby które osiągnęły mistrzostwo w niektórych sportach wyczynowych należały do najstarszych dzieci w swojej klasie; z tego powodu należały też często do najsprawniejszych i najsilniejszych i dlatego zostały łatwo wybrane do klasowego teamu – a reszta ich sukcesu to już praktyka. Tak przynajmniej twierdzi Malcom Gladwell w swojej interesującej książce Outliers (Wyjątki).

Ale popatrzmy na te same dzieci kilka lat później, kiedy zaczynają dojrzewać. Będąc starsze będą na ogół dojrzewać wcześniej niż ich koledzy i koleżanki w klasie, będą w związku z tym czuć się odmienne i mieć odmienne potrzeby. A są dowody na to że wczesne dojrzewanie wiąże się z ryzykiem trudności społecznych. Myśląc o odraczaniu sześciolatka nie można więc rozważać tylko bieżących potrzeb dziecka, ale też jego potrzeby późniejsze.

Jednak nawet bez wybiegania w przyszłość musimy wziąć pod uwagę że dziecko odroczone może się poczuć odmienne – gorsze – natychmiast. Wszak jego przedszkolni koledzy i koleżanki poszły do szkoły – ono nie.

Odroczenie obowiązku szkolnego jest przeważnie motywowane  niedojrzałością dziecka. Niedojrzałość może być rzeczywista, ale pamiętajmy że proces dojrzewania nie jest czymś, co dzieje się automatycznie, niejako od wewnątrz; dojrzewanie zależy od środowiska. Nawet owoc żeby dojrzeć potrzebuje słońca; dziecko aby dojrzeć potrzebuje stymulacji. I tu mamy paradoks odraczania: niedojrzałe dzieci które potrzebują dobrej stymulacji w dwójnasób tracą okazję do niej , bo są odroczone. Dostają mniej, pozostając na drugi rok w mniej stymulującym środowisku.

To dywagacje teoretyczne; co z dowodami o których wspomniałem na początku? Muszę przyznać że nie śledzę literatury na temat odraczania obowiązku szkolnego, jednak jej pobieżny przegląd którego dokonałem sugeruje że praktyka odraczania często przynosi straty w osiągnięciach szkolnych i rozwoju społecznym dziecka.  Polecam ciekawy artykuł popularnonaukowy na ten temat, a także opublikowaą niedawno pracę naukową której streszczenie można znaleźć wrzucając w Google następujący link: doi: 10.1037/a0013100

 Podsumowując: stwórzmy szkołę, która pod względem wymagań programowych, metod nauczania i wychowania, środków i zasobów będzie przyjazna i dostępna ZNAKOMITEJ WIĘKSZOŚCI sześciolatków. Na tym blogu dyskutujemy o tym jak to uczynić. Następnie przyjmijmy do tej szkoły WSZYSTKIE sześciolatki (oczywiście w granicach rozsądku: dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, oraz z bardzo poważnymi zaburzeniami rozwojowymi takimi jak autyzm faktycznie mogą wymagać odmiennego środkowiska – ale nie o takich dzieciach tu mowa). A tym dzieciom, które mają trudności, pomóżmy dodatkowymi zajęciami wyrównawczymi czy korekcyjno-kompensacyjnymi, których potrzebują. Ale niech się uczą ze swoim rocznikiem.

To moja propozycja na dziś. Oczywiście ten problem, jak każdy inny w rozwoju dziecka, jest bardzo złożony. Myślę   że jeszcze do niego wrócę, przestudiowawszy zagadnienie bardziej szczegółowo.